Chajowi czas

„Chajowi czas” to niezwykle poruszający tom poezji autorstwa Józefa Ceynowy – zbiór wierszy, który przenosi nas w czasy II wojny światowej, ukazując losy Kaszubów, żołnierzy, jeńców i zwykłych ludzi uwięzionych w trybach wielkiej historii. To literacki dokument epoki, który dzięki poetyckiej formie nabiera siły świadectwa emocjonalnego, osobistego i niezwykle autentycznego. Wydana przez Wydawnictwo REGION publikacja to coś znacznie więcej niż zbiór utworów – to pomnik pamięci zbiorowej i głos regionu, który nie chce milczeć.

Ceynowa pisał swoje wiersze w języku kaszubskim – silnym, dumnym, nasyconym historią i tożsamością. Język ten sam w sobie staje się bohaterem książki – wyrazicielem bólu, determinacji, nadziei i sprzeciwu wobec brutalności wojny. To głos małej ojczyzny, który wybrzmiewa na tle wielkiej wojny, głos pełen autentyzmu, niosący jednocześnie opór i pamięć.

„Chajowi czas” to tom, w którym każdy wiersz to oddzielna opowieść – czasem rozdzierająca, czasem pełna refleksji, niekiedy nasączona patriotycznym uniesieniem, a czasem gorzka i bolesna. Autor nie idealizuje – ukazuje realia życia żołnierzy i jeńców wojennych, obozową rzeczywistość, poniżenie, strach i codzienną walkę o godność. W jego poezji wyraźnie słychać głos Kaszuby – jako człowieka, jako wspólnoty, jako małej, ale niezłomnej kultury, której nie udało się złamać nawet w najbardziej mrocznych czasach.

Unikalność książki polega na jej lokalnym, kaszubskim charakterze, który równocześnie ma wymiar uniwersalny. Ceynowa opisuje konkretne miejsca – Gdynię, Karintię, Dobiegniew, Berlin – ale przez pryzmat losów jednostki tworzy uniwersalną opowieść o ludzkiej godności, wierze i przetrwaniu. To poezja silnie zakorzeniona w miejscu, ale przemawiająca do każdego, kto rozumie wagę historii i pamięci.

Wiersze te to również zapis języka, którego dziś coraz mniej – dlatego książka ma też walor językoznawczy i edukacyjny. Zawarty na końcu tomiku słowniczek kaszubsko-polski oraz objaśnienia niemieckich zwrotów pozwalają czytelnikowi lepiej zrozumieć kontekst i treść utworów. To także ukłon w stronę tych, którzy chcą poznać i docenić kaszubską mowę – piękną, dźwięczną, a zarazem pełną dramatyzmu i treści.

Poetyka Ceynowy jest prosta, ale niezwykle sugestywna. Jego obrazy są ostre, emocjonalne, mocno osadzone w realiach wojny – nie ma tu miejsca na ozdobniki czy pusty patos. Każdy wers to jakby uderzenie – emocjonalne, głęboko poruszające, często bolesne. Mimo to, w tych wierszach obecna jest też nadzieja – cicha, ale niezłomna wiara w powrót do domu, w wolność, w przyszłość, która może nadejść po każdej ciemności.

„Chajowi czas” to także głęboka refleksja nad ludzką kondycją w czasie wojny. Autor ukazuje bohaterstwo nie jako wielką bitwę, lecz jako codzienny wybór – żeby przetrwać, nie poddać się, pomóc innym. To spojrzenie z perspektywy „zwykłego człowieka”, który w obliczu bezwzględnej historii zachowuje swoje człowieczeństwo, swoje wspomnienia, swój język i kulturę. I właśnie ta perspektywa czyni książkę tak poruszającą.

Wydanie zostało przygotowane z wielką dbałością – twarda oprawa, staranna typografia, ilustracje i układ graficzny tworzą z „Chajowi czas” nie tylko książkę do czytania, ale również do zachowania na półce jako wartościowy dokument historyczno-literacki. To także znakomita propozycja dla szkół, bibliotek, instytucji kultury oraz wszystkich, którzy interesują się historią Pomorza, literaturą wojenną i regionalną tożsamością.

To książka, którą powinien przeczytać każdy, kto pragnie lepiej zrozumieć historię regionów Polski, doświadczonych przez wojenną zawieruchę. Każdy, kto ceni literaturę, która nie pozostawia obojętnym. Każdy, kto chce poczuć siłę języka jako narzędzia oporu i świadectwa.

„Chajowi czas” to nie tylko poezja – to historia zapisana w wersach, to pamięć zamknięta w rymach, to krzyk i szept jednocześnie. Józef Ceynowa oddał swoim piórem głos tym, którzy zbyt często byli skazani na milczenie. I właśnie dlatego ta książka zasługuje, by sięgnęło po nią jak najwięcej czytelników – nie tylko z Kaszub, ale z całej Polski.